Η ομαδική ψυχοθεραπεία είναι η μορφή της ψυχοθεραπείας, όπου άτομα με τουλάχιστον ένα κοινό χαρακτηριστικό, όπως μια φοβία, μια χρόνια ασθένεια, παχυσαρκία, κάπνισμα κ.α. τοποθετούνται σε μια ομάδα, η οποία συντονίζεται από έναν εκπαιδευμένο ψυχοθεραπευτή. Οι ομάδες αυτογνωσίας έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό την επιθυμία των μελών της να ανακαλύψουν τον εαυτό τους.
Ο αριθμός των ατόμων που συμμετέχουν στην ομάδα είναι συνήθως έξι έως δώδεκα άτομα και τις περισσότερες φορές συγκεντρώνονται μία φορά την εβδομάδα για μιάμιση έως δύο ώρες. Παρόλα αυτά, υπάρχουν ομάδες πολύ διαφορετικές μεταξύ τους και ως προς τη σύνθεση και ως προς τον αριθμό και τη συχνότητα των συναντήσεων. Αυτά τα χαρακτηριστικά προκαθορίζονται από τον ψυχοθεραπευτή πριν την έναρξη της ομάδας.
Στις συναντήσεις της ομάδας, τα μέλη συζητούν διάφορα θέματα που αφορούν στο πρόβλημα ή στη συμπεριφορά την οποία επιδιώκουν να αλλάξουν στη διάρκεια της ομαδικής ψυχοθεραπείας. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσονται διεργασίες που έχουν θεραπευτική σημασία. Τα άτομα επηρεάζουν και επηρεάζονται από τα υπόλοιπα μέλη, ταυτίζονται και μοιράζονται το ίδιο πρόβλημα, άρα και παρόμοια συναισθήματα. Νιώθουν ότι ανήκουν στην ίδια ομάδα, δέχονται ο ένας τον άλλο και εργάζονται υπεύθυνα για να καταφέρουν τον ίδιο σκοπό, να απαλλαγούν δηλαδή από το πρόβλημα το οποίο τους έφερε στην ομάδα. Εκτονώνουν τα αρνητικά τους συναισθήματα σε ανθρώπους που τους κατανοούν και είναι ικανοί να τους βοηθήσουν. Το αίσθημα ότι το άτομο δεν είναι το μόνο που βιώνει την αρνητική κατάσταση, αποτελεί διορθωτική συναισθηματική εμπειρία και προκαλεί απενεχοποίηση και ανακούφιση. Τα μέλη μοιράζονται ανοιχτά τα συναισθήματα και τις απόψεις τους για τους ίδιους και για τα υπόλοιπα μέλη, γίνονται ο καθρέφτης του εαυτού τους και των άλλων.
Ο θεραπευτής ερμηνεύει όσα ακούει και παρατηρεί, συμμετέχει και ο ίδιος εκφράζοντας τις απόψεις και τα συναισθήματά του και προωθεί τα μέλη της ομάδας να γίνουν οι ίδιοι οι θεραπευτές του εαυτού τους και των άλλων. Όσο περισσότερο χρονικό διάστημα έχει δουλέψει η ομάδα, τόσο πιο εξοικειωμένα είναι τα μέλη, σε σημείο που πολλές φορές η θεραπευτική διεργασία κυλάει χωρίς την άμεση συμμετοχή του θεραπευτή.
Συχνά, η ομαδική ψυχοθεραπεία λειτουργεί ως αφορμή για να αντιληφθεί το άτομο περαιτέρω θέματα που επιθυμεί να αλλάξει και να οδηγηθεί στην ατομική ψυχοθεραπεία, αλλά και αντιστρόφως, σαν συνέχεια δηλαδή της ατομικής ψυχοθεραπείας, το άτομο μπορεί να επιλέξει να ενταχθεί σε μια ομάδα.
Το κόστος της ομαδικής ψυχοθεραπείας είναι πάντα μικρότερο από αυτό της ατομικής, γι’ αυτό και για πολλούς η απόφαση να γίνουν μέλη μιας ομάδας είναι ευκολότερη από την απόφαση να ξεκινήσουν ατομικές συνεδρίες. Το ζητούμενο είναι να υπάρχει διαθέσιμη μία ομάδα στην οποία το άτομο θα μπορεί να ενταχθεί με βάση το πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Ομάδες ψυχοθεραπείας οργανώνουν κάποιοι καταρτισμένοι ψυχοθεραπευτές στα ιδιωτικά τους γραφεία, κάποιοι σύλλογοι ( συνήθως για προβλήματα υγείας και χρόνιες ασθένειες), καθώς και κάποιες δομές μέσα σε νοσοκομεία.
